بندری، بوشهر، بازی ها (سه)

بندری، بوشهر، بازی ها، کنده

نام دیگر بازی: الختری (روستای دو راهی از آبادی شبانکاره)

تعداد: حداکثر 14 نفر/ جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا بازیکنان در یک میدان گلی و باز دور هم جمع می شوند، آنگاه دو گروه شده در دو طرف میدان رو به روی یکدیگر قرار می گیرند. بعد محلی را به عنوان دکه تعیین می کنند. سپس یک نفر بین دو گروه تر یا خشک می کند و یک داماد انتخاب می نمایند. کار داماد در این بازی این است که بدون اینکه کنده اش باز شود، هفت مرتبه خود را به دکه برساند.

شروع بازی بدین ترتیب است که وقتی داماد پشت گروه خود قرار گرفت، یکی از بچه ها چنین می گوید: «هر کیش نگرف افتا» (هرکس فوری حالت کنده را نگیرد از بازی اخراج می شود) با شنیدن این جمله، تمام بازیکنان بلافاصله حالت کنده به خود می گیرند یعنی انگشت های دست راست را در پنجه های پای چپ قفل کرده و روی یک پا می ایستند اگر کسی موفق نشد بلافاصله حالت کنده به خود بگیرد، جزء افتاده ها محسوب شده و از بازی اخراج می شود.

بعد از اعلام شروع بازی، هر دو گروه از دو طرف میدان به سوی هم حرکت می کنند و با یک پا با هم گلاویز می شوند و سعی آن ها بر این است که هر چه زودتر کندۀ همدیگر را باز کنند. هر کس که کنده اش باز شد، سوخته و از میدان بیرون می رود. داماد که نقش اساسی این بازی را به عهده دارد باید تنومند و قوی باشد، زیرا نفرات گروه دیگر بیشتر به او حمله ور می شوند، برای اینکه داماد نتواند خود را به دکه برساند، دو، سه نفر از آن گروه مانع رسیدن او به دکه می شوند.

حال اگر در حین حمله، کندۀ تمام افراد گروهی که داماد ندارند باز شود و یا اینکه داماد موفق شود خود را به دکه برساند، دیگر همۀ بازیکنان از حالت کنده بیرون می آیند و بازی از نو شروع می شود و دوباره همان نفر قبلی داماد می شود که باید هفت مرتبه بدون اینکه کنده اش باز شود خود را به دکه برساند. اما اگر نتواند هفت مرتبه به دکه برسد و کنده اش توسط گروه دیگر باز شود یکی دیگر از افراد گروه خودش داماد می شود و باید هفت مرتبه به دکه برسد تا گروهش فقط یک امتیاز کسب کنند و بعد نوبت به گروه دیگر می رسد. اما اگر این داماد هم نتواند هفت مرتبه به دکه برسد، به ترتیب بقیۀ افراد همان گروه یکی یکی داماد می شوند و بعد نوبت به گروه دیگر می رسد و بازی به همین ترتیب ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 117: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، گاذربازی

تعداد: گروهی/ جنس: هر دو/ اشیاء: گاذر

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بازیکنان دور هم جمع می شوند و گاذری هایشان را که از پیش گرفته اند به پشت می خوابانند. بعد همگی دستشان را پهلوی آن ها به زمین می زنند و چنین می خوانند: «گاذری ملاق بزن تا نون و حلوا بدمت، اگر ملاق نزنی سنگ سیا می زنمت» (اگر معلق زنی سنگ سیاه می زنمت) و این بیت شعر را چند مرتبه تکرار میکنند. گاذری ها چون نمی توانند به پشت قرار بگیرند، بیش از چند لحظه نمی گذرد که یکی یکی شروع می کنند به پشتک زدن و بچه ها هورا می کشند و تا زمانی که خسته نشده اند بازی همچنان ادامه می یابد.

یادآوری: گاذری حشره ای است که در فصل بهار به جنوب می آید و کوچک از جنس قاب بالان و به رنگ خاکستری است.

قزل ایاغ، 119: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، گِرگِته

تعداد: 2 نفر/ جنس: هر دو

اشیاء: اسک خرما (هسته خرما)

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: دو نفر رو به روی هم می نشینند، آنگاه پر خالی می کنند تا معلوم شود کدام یک باید بازی را شروع کند. نفری که حق بازی با اوست، اسک ها را پرتاب کرده، پشت دستش را زیر آنها می گیرد. معمولاً تعداد زیادی اسک پشت دستش می ماند. در اینجا نفر رقیب از میان اسک ها یکی را که در زیر همه قرار گرفته به عنوان گرگته انتخاب می کند. وظیفۀ بازیکن از این لحظه در دو مرحله شروع می شود. مرحلۀ اول: باید خیلی محتاط با تکان دادن دست و انداختن همه اسک ها، گرکته را بین دو انگشت قرار دهد.

مرحلۀ دوم: اگر موفق شد این کار را انجام دهد، ضمن اینکه گرکته را بین دو انگشت گرفته: یکی یکی اسکها را از زمین بردارد و در میان برداشتن آخرین اسک باید یک نفس بگوید «گرگته. . .». اگر در حین گفتن نفسش بند نیامد برنده شده و اسک ها را لای انگشت بازیکن رقیب گذاشته فشار می دهد. در غیر اینصورت سوخته و نفر دیگر بازی را به همین ترتیب از نو شروع می کند.

قزل ایاغ، 120: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، گوگ

تعداد: گروهی/ جنس: هر دو

اشیاء: گوگ (آلتی است چوبی و مخروطی که به نوک آن میخ کوچکی فرو رفته و بدنۀ آن خراطی شده تا بچه ها به آسانی بتوانند به دور آن ریسمان پیچیده و آن را روی زمین بچرخانند.

گوگ بر دو نوع است: بحرینی که جنس آن نرم و به رنگهای متفاوت است و شفته که جنس آن سخت تر و نسبتاً بزرگ است.)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا بازیکنان زمینی را انتخاب می کنند که صاف و هموار باشد. مرحلۀ اول بازیکنان بعد از اینکه گوگ های خود را ریسمان بستند، با سه شماره در یک زمان آن ها را محکم به روی زمین فرود می آورند و گوگ ها به دور خود می چرخند.

گوگ هر بازیکنی کمتر از دیگران بچرخد، آن نفر بازنده است. اگر در یک زمان چند گوگ با هم از چرخیدن افتاد. باز بین صاحبان آن ها مسابقه برگزار می شود و این کار را چند بار تکرار می کنند تا فقط یک گوگ باقی بماند. نفری که گوگش کمتر چرخیده، موظف است گوگ خود را داخل دایره کوچکی که قبلاً برای زدن شفته کشیده اند (اصابت نوک گوگ به گوگ دیگر) به اصطلاح بخوسبونه (بخواباند) آنگاه بازیکنان به فاصلۀ دومتر از دایره خط می کشند. برای شفته زدن کسی حق ندارد پایش را از روی خط آن طرف تر بگذارد.

مرحله دوم بازیکنان مجدداً گوگ های خود را ریسمان بسته، همه روی خط می ایستند بعد یکی یکی گوگ های خود را به صورتی بر گوگ نفر بازنده فرو می آورند که گوگ او مورد اصابت قرار بگیرد. اگر بازیکنی موفق شود نوک گوگش را به گوگ نفر بازنده فرو کند، به اصطلاح می گویند شفته زده و برنده محسوب می شود. اما اگر کسی موفق نشد نوک گوگ خود را بر گوگ نفر بازنده فرود آورد، نفر بازنده حق دارد با ریسمانی که در دست دارد گوگ نفر رقیب را در حین چرخیدن به بالا کشیده، آن را بگیرد. اگر موفق شد، نفری که گوگش بالا کشیده شده بازنده است و وظیفه دارد گوگش را داخل دایره بگذارد. بازی به همین ترتیب ادامه می یابد.

قزل ایاغ، 124: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، گوگوبازی 

تعداد: گروهی/ جنس: هر دو

اشیاء: تعدادی گوگو (گوش ماهی)، یک تنگیر (تن + گیر : ته قلیان یاکوزه)

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: ابتدا بر روی زمین مسطح و صاف کل (گود) کوچکی به قطر 6 سانتیمتر می کنند. سپس برای اینکه معلوم شود چه کسی باید نفر اول باشد بلافاصله یکی می گوید « تیم » (اولم) دیگری می گوید: «دم تیم» (دومم) دیگری می گوید: «سُم تیم» (سومم) چهارمی می گوید: «کُر» (آخرم) بعد بلافاصله در چند قدمی کل به صف می ایستند و بازیکن اول بازی را شروع می کند. او گوگوهایش را طوری به طرف کل پرت می کند که دو سه تا از آنها داخل کل بیفتد. گوگوهایی که داخل کل می افتد متعلق به خود بازیکن است و آنها را برمی دارد.

سعی و کوشش بازیکنان دیگر بر این است که بقیۀ گوگوهای نفر اول را که روی زمین افتاده تصاحب کنند. برای این منظور بازیکن دوم به طرز دقیق و حساب شده ای تنگیرش را به طرف گوگوها پرتاب می کند. هر چند تا گوگو داخل کل افتاد از آن خود اوست.

بعد از نفر دوم، اگر گوگویی هنوز روی زمین باقی باشد، نوبت به نفر سوم می رسد و تا زمانی که گوگویی روی زمین موجود باشد بازی را ادامه می دهند. وقتی که دیگر گوگویی روی زمین نبود نوبت به نفر دوم، سوم و همین طور تا آخرین نفر می رسد که بازی را به همین ترتیب ادامه می دهند. هر گاه گوگوهای بازیکنی تمام شود و نتواند با پرتاب تنگیر گوگویی به دست آورد از بازی اخراج می شود.

قزل ایاغ،  124: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، گوگوسال فنگل پنیر

تعداد: گروهی/ جنس: پسران

اشیاء: یک عدد پشکل بز به نام گو، یک هستۀ خرما به نام گوسال، یک ریگ به نام فنگل، یک شیء سفید به نام پنیر

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بازیکنان به صف نشسته یک نفر را به عنوان استاد انتخاب می کنند. استاد یکی از وسایل بازی را در دست پنهان کرده از نفر اول می پرسد: «گو، گوسال، فنگل، پنیر؟» نفر اول فقط حق دارد یک اسم را بگوید. اگر درست گفت از صف خارج می شود وگرنه می ماند. بازی به همین ترتیب ادامه می یابد تا نوبت به نفر آخر برسد. یعنی نفری که سوخته است. در اینجا استاد چشم او را می بندد. بقیه بازیکنان می روند و پنهان می شوند بعد از چند دقیقه استاد بانگ می زند: جای ختوان . . . وقتی که مطمئن شد همۀ بازیکنان مخفی شده اند، از نفر بازنده می پرسد که مثلاً «عباس کجاست؟» اگر به سمتی که عباس پنهان شده اشاره کرد، استاد عباس را صدا زده، او می آید و از نفری که چشمش بسته یک پس گردنی می خورد در غیر این صورت عباس او را کتک می زند.

قزل ایاغ،  125: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، گولی گولی  

تعداد: گروهی/ جنس: هر دو

گروه سنی: کودکان و یک فرد بزرگسال

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: از میان بازیکنان، بزرگتری به نام «استاد» بچه ها را دور خود جمع کرده رو به روی یکی از آنها می نشینند و پس از آنکه او را نوازش کرد، دستش را باز کرده، دست خود را در کف دست او نهاده و می گوید: «یه بشقاب پلوی تو دست میلم گولی نبردشا!» (یک بشقاب پلو توی دستت می گذارم گربه نبردش ها!) کودک در پاسخ می گوید: «نه» آنگاه استاد او را بسته، بعد از چند لحظه آن را باز می کند و می گوید: کوش؟ . . .

سپس استاد با یک دست، دست کودک را گرفته دو انگشت دیگرش را در کف دست او نهاده، آن ها را به شکل راه رفتن گربه از دست کودک تا بازو به حرکت در می آورد و ضمن حرکت شمرده شمرده می گوید: «گولی، گولی، . . .» همین که انگشتش به بازوی کودک رسید، یکدفعه دستش را می برد زیر بغل او و اورا غلغلک می دهد.

قزل ایاغ،  125: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، ماه و خورشید

نحوه یادگیری: دو نفر از ورزیده ترین و کارکشته ترین بازیکنان به نام «سلار» انتخاب می شوند. یک نفر «هوگال» (صدایی که با زدن دست بر دهان ایجاد می شود می زند تا کودکان برای بازی جمع شوند. بازیکنان شرکت کننده دو به دو و دور از چشم سلارها برای خود نامگذاری می کنند. یکی از آنها به دیگری می گوید: «توم ما افتو» (تو ماه و من آفتاب) و بعد دست در گردن هم می اندازند و نزد دوسلار می آیند و می گویند: «سالاری» یکی از سلارها پاسخ می دهد: «عندک» و سلار دیگری (دومی) سکوت می کند. دو بازیکن می گویند: «کی مایخه، کی افتو؟» سلار دومی که سکوت کرده بود ماه یا خورشید را برای خود انتخاب می کند. در صورتی که ماه را انتخاب کرده باشد، خورشید برای دیگری می ماند و در نوبت بعد حق انتخاب با اوست و به این ترتیب بازیکنان به دو گروه، بین دو سلار تقسیم می شوند.

قزل ایاغ،  38: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، هُپ گُلُپ  

تعداد: گروهی/ جنس: هر دو

محل اجرا: فضای بسته

نحوه بازی: این بازی را برای ساکت کردن اعضای یک خانواده که باعث سر و صدای زیادی شده اند یا برای تشخیص میزان طاقت و تحمل آنها انجام می دهند. بازی را بدین ترتیب آغاز می کنند که یک نفر پیش دستی کرده چنین می خواند: «هُپ گلپ» (ساکت باش) . . . هر که بخواد حرف بزنه، هپ دراین موقع همۀ افراد با شنیدن کلمۀ آخر (هپ) لب ها را به هم چسبانده، ساکت می نشینند. البته وقتی کلمۀ آخر ادا می شود و سکوتی که در پی آن در مکان مخصوص حکمفرما می گردد، چون همه برحسب کنجکاوی یکدیگر را زیر نظر می گیرند، خیلی کم اتفاق می افتد که یکی دو نفر از اعضای حاضر زیر خنده نزنند و مسلماً با چنین حالتی بقیه افراد نیز به خنده افتاده به مجلس شور و حالی موقت می دهند. در صورتی که بخواهند ظرفیت تحمل عده ای را در حالت هپ بسنجند، نفری که زودتر از دیگران به خنده افتاده از بازی اخراج می شود.

قزل ایاغ،  128: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، هفت سنگ 

تعداد: زوج (حداکثر تا 14 نفر)/ جنس: هر دو

اشیاء: هفت عدد جیر (تکه سفال دایره شکل)، یک عدد توپ سه پوسته

محل اجرا: فضای باز (کوچه یا میدان)/ زمان اجرا: فصل تابستان (عصرها)

نحوه بازی: دو استاد انتخاب می شوند و دو گروه تشکیل می دهند. در صورتی که بازیکنان فرد باشند یک نفر که قوی تر و محبوبتر از بقیه است به عنوان گل میون هر دو گروه انتخاب می شود. کار گل میون این است که چنانچه استاد گروه پایین ضعیف بود او به جایش باستد.

زمینی به ابعاد 4×10 متر انتخاب می کنند و آن را از طول نصف می کنند، وسط خط یاد شده دایره ای به قطر نیم متر رسم کرده، هفت سنگ را داخل آن، روی هم می چینند سپس تر وخشک می کنند تا معلوم شود کدام گروه مربوط به زمین بالا و کدام مربوط به زمین پایین است.

گروهی که در زمین پایین هستند بازنده اند و استاد آنها در جلو روبه روی هفت سنگ، روی خط پایین که عرض مستطیل می باشد می ایستد. سپس دو نفر حدود سه متر عقب تر از استاد در سمت چپ و راست او قرار می گیرند.

یک بازیکن دیگر هم که از نظر قوه جسمانی ضعیف اما باهوش باشد به فاصله یک متر جهت گرفتن توپ های کوتاه «گل کوچک» در سمت چپ می ایستند.

دو بازیکن دیگر هم پشت گروه بالا می روند، کار این دو نفر برگرداندن توپ هایی است که بعد از برخورد به هفت سنگ برمی گردد.

موقع برخورد توپ به هفت سنگ بیشتر برگشت آن بر روی گروه بالا است که در این صورت دو سه نفر از گروه بالا سعی می کنند با پا توپ را از آن محل دور کرده به بقیه یاران خود امکان بازسازی یا بازچیدن سنگ ها را بدهند.

گروه بالایی به ترتیب قوه پرتاب، ضمن اینکه استاد در جلو قرار دارد بر روی عرض بالایی مستطیل قرار می گیرند. فاصله بین هفت سنگ با بازیکن پرتاب کننده، فاصله عرض بالایی مستطیل تا هفت سنگ است. طبق قرارداد، بازیکنان بیله بالا به غیر از استاد که در سه مرحله می تواند توپ را به طرف هفت سنگ پرتاب کند تنها حق دارند یک نوبت توپ را پرتاب کنند. اگر توپ پرتاب شده به هفت سنگ برخورد نکند و یکی از بازیکنان گروه پایین موفق به گرفتن آن پس از یک بار اصابت به زمین شود، بازیکن یاد شده حق ندارد توپ را برای بار دوم پرتاب کند. اما اگر توپ پس از برخورد به زمین چنان به هوا بپرد که توسط بازیکنان گروه پایین گرفته نشود یا پس از دو سه بار اصابت به زمین گرفته شود، بازیکن می تواند برای بار دوم نیز توپ را پرتاب کند. شرایط پرتاب توپ دوم و یا ماندن بازیکن مانند چگونگی پرتاب توپ اول است و به همین ترتیب ادامه دارد.

قزل ایاغ،  128: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، هله هله گرگ چمبری

تعداد: دو گروه/ جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: از میان بازیکنان دو استاد انتخاب شده و به روش برزدن افراد خود را انتخاب می کنند و بدین ترتیب بازیکنان به دو گروه تقسیم می شوند: یک گروه آدم ها، گروه دیگر گرگ ها، سپس رو به روی یکدیگر قرار می گیرند. افراد هر گروه پشت سر هم ایستاده، هر یک با دو دست کمر نفر جلو را محکم می گیرند. آنگاه دو گروه برخلاف جهت همدیگر، شروع به پریدن کرده، چنین
می خوانند: گرگها: هله هله گرگ چمبری/ آدمها: رهله نداری ببری (زهره نداری ببری) . . .

بعد از این گفتگوها نفرات هر دو گروه دستهای همدیگر را می گیرند و هر گروه سعی می کند طرف دیگر را به سوی خود بکشد. هر گروه که برنده شد گروه دیگر موظف است که به آنها کودکی بدهد و بازیکنان آن را تا مسافتی ببرد.

قزل ایاغ، 130: 1379

بندری، بوشهر، بازی ها، هویجه 

تعداد: گروهی/ جنس: هر دو

محل اجرا: فضای باز

نحوه بازی: بازیکنان در کوچه یا میدانگاه محل جمع می شوند، سپس دست های همدیگر را گرفته، دایره وار می ایستند. بعد در حالی که می چرخند یکی از آن ها می خواند و بقیه با صدای بلند جواب می دهند. هویجه هویجه، هویجه/ – هویجه بناری، – هویجه/ . . .

قزل ایاغ،  131: 1379