ترکمن، اینچه برون، مذهب

ترکمن، اینچه برون، مذهب

اینچه برونی ها نیز مانند ترکمنهای دیگر ایران، مسلمان و حنفی مذهبند. در دهشان سه مسجد دارند. یکی از مسجدها را که وسط آبادی است، مسجد یلمه «yolme» می نامند. زیرا، مردم طایفه یلمه که یکی از طایفه های اینچه برون اند، آن را ساخته اند. این مسجد، در کنار قدیمی ترین مسجد اینچه برون که کوچک بود و اینک خرابه است ساخته شد.

پیشنماز مسجد یلمه «ملانظر» است و از همان طایفه یلمه. هشت یا ده طلبه کم سن و سال اینچه برون یا در مدرسه های دینی گنبد کاووس درس می خوانند و یا درگمیشان.

طلبه های کوچکتر اینچه برونی که دست والدینشان از گنبد کاووس یا گمیشان کوتاه است و توانایی پرداخت حتی هزینه مختصر تحصیل در مدرسه های دینی آنجا را ندارند، در اینچه برون و در نزد یگانه آخوند درس میخوانند.

اینچه برونی ها، علاوه بر«رجب آخوند»، «قاری ملا» هم دارند که در مجالس سوگواری برایشان قران قرائت میکند. ترکمنها، هر کسی را که از مدارس دینی برای قرائت قرآن اجازه نامه گرفته شد «قاری» می نامند. قاری ملای اینچه برون، پیر وارسته ای است که کمتر کاری به کار دنیا دارد. او ضمنا پیشنماز یکی از مسجدهای اینچه برون است که مردم دو طایفه دیگر اینچه برون آن را ساخته اند. ولی چون قاری ملا خیلی پیر شده است و نمی تواند مرتبا برای نماز در مسجد حاضر شود، دو نفر از ملاهای کم سن و سال ده به جای او در آن مسجد پیشنماز میشوند.

یکی دیگر از سه مسجد اینچه برونی ها، در انتهای غربی آبادی است که فقط ماههای رمضان در آن جمع میشوند و نماز میگزارند. اینچه برونی ها، هر سه مسجد خود را با گلیم ها و سجاده های نمدی پوشانده اند. این سجاده ها که فقط به منظور نماز گزاردن ساخته میشود و نماز لق «namazlag» می نامند. بعضی ها در خانه هایشان سجاده های قالی بافت هم دارند.

اینچه برونی ها نماز صبح را که «ارتی نماز»،«ertinamaz» می نامند. چهار رکعت نماز میخوانند. دو رکعت فرض و دو رکعت سنت. به نماز ظهرشان که آن را «ال نماز» «wla namaz» می نامند. علاوه بر چهار رکعت که فرض است، شش رکعت سنت نیز می افزایند. نماز عصر را «ایکینّی نماز» «ikkinni» می نامند که همان چهار رکعت است، مگر اینکه بخواهند رکعت هایی هم «نافله» بخوانند، هر یک از نمازهای پنجگانه می افزایند. نماز مغرب را «آقشام نماز» «agsam namaz» می نامند که پنج رکعت است. سه رکعت فرض و دو رکعت سنت، در نماز عشا که آن را بایستی نماز «yasti namaz» می نامند، علاوه بر چهار رکعت که فرض است، دو رکعت سنت و سه رکعت نماز «وتر» هم میخوانند که روی هم نه رکعت میشود. در ماههای رمضان، به نماز عشاء، علاوه بر این نه رکعت که معمولشان است به بیست رکعت، نماز «تراویح» هم اضافه می کنند که البته در فاصله هر چهار رکعت از این بیست رکعت، دعای “سبحان الملکوت، سبحان ذی العزه والعظمعه والقدره…” را الی اخر میخوانند. برای برگزاری نماز عید فطر و نماز عید قربان معمولا به مساجد گنبد کاووس و یا گمیشان می روند.

ترکمن، اینچه برون، مذهب، زیارتگاه، امامزاده دالیشمان

این امامزاده در نزدیکی اینچه‌برون نزدیک مرز ایران و شوروی در شمال غرب گنبد قرار دارد. نام اصلي امامزاده ملاعلی بوده و علاوه بر فضل و دانش سرشاری که داشته نسبت او به اولاد و احفاد یکی از چهار یار (علی، عمر، ابوبکر، عثمان) می‌رسیده است. اینچه‌برونی‌ها می‌گویند ملاعلی دانشمند در همان محلی که اینک مقبره‌اش قرار دارد شهید شده است و تا مدتی قبرش بی‌حفاظ بوده تا اینکه گنبدی از آجر برایش درست کردند و متولی نيز دارد.

ترکمن، اینچه برون، مذهب، زیارتگاه، امام زاده دانشمند

اینچه برونی ها در مواردی که نذر و نیاز داشته باشند به زیارت «امام زاده دانشمند» می روند که در همسایگی اینچه برون و در کنار دهکده کوچکی است که به همین مناسبت «دانشمند» نامیده شده است. نام امام زاده را می گویند «ملا علی» بوده و علاوه بر فضل و دانش سرشاری که داشته، نسبش هم به اولاد و احفاد یکی از «چهار یار» می رسیده است.

اینچه برونی ها میگویند که «ملا علی دانشمند» در همان محلی که اینک مقبره اوست شهید شده و تا مدتی قبرش بی حفاظ و بنا بوده است، تا اینکه شصت، هفتاد سال پیش، عبدی نامی از اهالی اینچه بررون بنا و گنبد فعلی امام زاده را ساخته و خادمی هم برایش در نظر گرفته است. خادم را «مجاور» می نامند که نظافت آنجا را بر عهده دارد.