فارس، گرگان، بزرگان

فارس، گرگان، بزرگان، ابوالحسن محمد بن اسماعیل لامعی بکرآبادی گرگانی

شاعر نامدار اواسط قرن پنجم، تولد: 411 ه.ق، وفات: نامعلوم.

او به “بحر المعالی” معروف است. لامعی اشعار نیرومندی در وصف طبیعت، خزان، بیابان، شب، اسب و مانند این‌ها سروده است و مانند منوچهری یکی از استادان شعر فارسی در قالب مسمط است.

معطوفی: 84-83: 1376

فارس، گرگان، بزرگان، ابوالقاسم میرفندرسکی استرآبادی

فیلسوف دوره‌ی صفوی، تولد: 970 ه.ق، وفات: 1050 ه.ق.

از میان کتاب‌ها و رسالات او می‌توان به مقوله الرحکه و التحقیق فیها، حقایق الصبایع، تحقیق المرام، رساله در تشکیک، صناعیه، رساله در کیمیا و شرح الجول اشاره کرد.

معطوفی: 165-162: 1376

فارس، گرگان، بزرگان، بدرالدین هلالی جغتایی استرابادی

شاعر قرن نهم و دهم، تولد: نامعلوم، وفات: 936 ه.ق.

هلالی یکی از بهترین غزل‌سرایان ایران و یکی از بزرگ‌ترین شاعران واخر قرن نهم و اوایل قرن دهم است.  او در زمان حیات خود شهرت فراوان داشته و معاصران‌اش او را به بزرگی یاد کرده‌اند. دیوان غزلیات، شاه و گدا، لیلی و مجنون وصفات العاشقین آثار او هستند.

دیوان هلالی جغتایی، 20 و 10 و 5: 1368

فارس، گرگان، بزرگان، فضل‌الله نعیمی استرآبادی

شاعر، عارف و بنیانگذار فرقه‌ی حروفیه، تولد: 740 ه.ق، وفات: 796 ه.ق.

او به فضل‌الله حروفی و فضل الله حلال‌خور معروف است. او بنیانگذار جنبش سیاسی و اجتماعی حروفیه در دوره‌ی تیموریان است و پیروان او را “حروفیه” می‌نامند. آثار فضل‌الله عبارت‌اند از: دیوان اشعار، نوم‌نامه، جاودان کبیر، جاودان صغیر، نفس آفات، عرش‌نامه، محبت‌نامه، تأویلات.  

معطوفی: 119-115: 1376

فارس، گرگان، بزرگان، عبدالقاهر بن عبدالرحمان گرگانی

شاعر، ادیب و بنیانگذار علم معانی، تولد: 400 ه.ق، وفات: 470 ه.ق.

تبحر و استادی او در علم کلام، بلاغت، معانی و بیان بود. شهرت وی در این علوم به حدی است که برخی از پژوهش‌گران او را مبتکر و مبدع علم معانی می‌دانند. او هم‌چنین اشعار بسیاری به فارسی و عربی سروده است.

کتاب‌های “دلایل الاعجاز” و “اسرار البلاغه” عبدالقاهر قرن‌ها سرمشق بزرگان علم معانی بود و تا قرن‌های اخیر از کتاب‌های مهم درسی مدارس قدیم به شمار می‌رفت. آثار دیگر مهم او عبارتند از: التلخیص، الجمل معروف به جرجانیه، عوامل المائه، اعجاز القرآن صغیر، اعجاز القرآن کبیر، شرح الفاتحه، العروض، العمده، المغنی، المفتاح فی شرح الصحاح و المقتصد در شرح ایضاح.  

معطوفی: 85-84: 1376

فارس، گرگان، بزرگان، علی بن عبدالعزیز بن حسن بن علی بن اسماعیل گرگانی

ادیب، فقیه، شاعر و خوشنویس قرن چهارم، تولد: 290 ه.ق، وفات: 366 ه.ق.

از آثار او می‌توان به الواسطه بین المبتنی و خصومه، رسائل، دیوان شعر، تفسیر قرآن و تهذیب التاریخ را می‌توان برشمرد.

معطوفی: 56-55: 1376

فارس، گرگان، بزرگان، محمد باقر داماد

فیلسوف برجسته‌ی دوره‌ی صفوی، تولد: 969 ه.ق، وفات: 1041 ه.ق.

وی شاگردان بسیار زیادی داشته است که از جمله معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به ملاصدرا، حسین بن حیدر کرکی، ملا خلیل قزوینی، ملا شمسای گیلانی و سید احمد عاملی اشاره کرد. میرداماد آثار بسیار زیادی تألیف کرده است. برخی از مهم‌ترین آثار وی عبارتند از: الایقاضات، الافق المبین، سدرة المنتهی، عیون المسائل، حل مسایل اقلیدسی، التصحیحات و التقویمات، مخزن الاسراسر و مشرق الانوار.

مدرس موسوی بهبهانی، 113- 107 و 53-45: 1370

فارس، گرگان، بزرگان، محمد جعفر استرآبادی

فقیه و متکلم دوره‌ی قاجار، تولد: 1198 ه.ق، وفات: 1263 ه.ق.

او به شریعتمدار معروف است و فرزندان او به آل شریعتمدار معروف شده‌اند. او در جنگ‌های ایران و روس نقش زیادی در تحریک مردم علیه روس‌ها و مقاومت در برابر آن‌ها داشت. شریعتمدار در علوم مختلف مانند حدیث، هیئت، نجوم، اخلاق، تفسیر و رجال دارای آثاری است. از جمله‌ی این آثار می‌توان به شوارع، شرح در قواعد، اصل‌الاصول، الاشارات، البراهین القاطعه، تحفه‌العراق، جامع‌الفنون و ینابیع‌الحکمه اشاره کرد. جعفر شریعتمدار شاگردان بسیاری تربیت کرد که بزرگ‌ترین و معروف‌ترین آن‌ها به شرح زیر است: سید نصرالله استرآبادی، میرزا محمد تنکابنی، میرزا محمد اندرمانی تهرانی و محمد جعفر نورانی.

معطوفی: 194-193: 1376

فارس، گرگان، بزرگان، محمدرضا لطفی

تولد: 1325 ه.ش، وفات: 1393 ه.ش.

آهنگ­ساز و نوازنده.

او گروه­ های موسیقی عارف، شیدا و هنرستان چاووش را تأسیس کرد.

لطفی عضو هیئت علمی دانشکده­ هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود.

نصیری­فر، 120- 118: 1383

فارس، گرگان، بزرگان، میر سید شریف علی بن محمد جرجانی

عارف و صوفی معروف قرن هشتم، تولد: 740 ه.ق، وفات: 816 ه.ق.

او نزد دانشمندان اروپا به واسطه‌ی کتاب “التعریفات”در ذکر اصطلاحات صوفیه شناخته شده است. معروف‌ترین آثار جرجانی عبارت است از: صرف میر، الکبری فی المنطق، رساله الوجود.

براون، 477: 1337

فارس، گرگان، بزرگان، نظام‌الدین محمد هادی حسینی

مورخ و وزیر عصر نادرشاه، تولد: اوایل قرن دوازدهم، وفات: 1173 ه.ق.

او به میرزا مهدی خان استرآبادی و منشی‌الممالک مشهور است. او به مدت 20 سال در دربار نادرشاه افشار حضور داشت و در تمامی لشکرکشی‌ها همراه او بود. از میرزا مهدی خان علاوه بر منشأت، دو کتاب به نام دره‌ی نادری و تاریخ جهانگشای نادری باقی مانده است. محمد تقی ساروی از شاگردان مشهور او بود که در عصر قاجار شاعر و نویسنده‌ی معروفی شد و کتاب تاریخ محمدیه، وقایع دوره‌ی آقامحمدخان تا فتحعلی‌شاه، را نوشت.

معطوفی: 173-170: 1376