لر، لر بزرگ، عشایر بختیاری، بزرگان سیاسی

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آشفته

عبدالکریم خان (ت: 1310 ه.ق، ف: 1363 ه.ق. م ت: قهفرخ) فرزند اسفندیار خان بختیاری متخلص به «آشفته» و معروف به سالار ارفع از بزرگمردان بختیاری بود. پس از آموختن دانش های گوناگون در بخشی از قلمرو بختیاری به عنوان حاکم منصوب گردید. با داشتن این سمت چندین مدرسه با هزینه شخصی ساخت و آنها را به وزارت فرهنگ اهدا نمود.

بهرامی، 28: 1384

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آابدال (ابدال خان)

پس از آعلی صالح پسرش آابدال (ابدال خان ) تحت توجهات کامل نادر شاه قرار گرفت و پس از نادر هم مورد توجه کریم خان زند بود. ابدال خان تا اواسط سلطنت کریمخان به ریاست شاخه هفت لنگ بختیاری منصوب و مورد توجه ویژه قرار داشت تا آنجا که فرمانی از طرف کریمخان برای ابدال خان صادرگردید.

صفی نژاد، 98 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آجعفرقلی(جعفرقلیخان)

حکومت الیاس خان چندان دوامی نیافت و پس از او بنابر قوانین ایلی جعفرقلی خان پسر حبیب اله خان و پسران اسد خان بختیاروند بودند از میان برداشت و در این زد و خوردها فقط کلبعلی خان برادرش سخت از او حمایت می کرد و پس از این پیروزی سرپرستی شاخه هفت لنگ بختیاری قاطعانه به خانواده کلبعلیخان و جعفرقلیخان تعلق گرفت.

صفی نژاد، 100 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آحبیب اله (حبیب اله خان)

پس از ابدال خان هفت لنگ، فرزند ارشدش آحبیب به سرپرستی دورکی های هفت لنگ ایل بختیاری برگزیده شد. از وقایع زمان او جنگ با ایل قشقایی فارس است.

صفی نژاد، 99: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آخسرو

بعد از آغالب، آخسرو جانشین پدر گردیده و زمام امور طایفه زراسوند ها را به دست گرفت و به خاطر قدرتش رده های کوچک ترلران اطراف به ایواب جمعی او درآمدند و سرپرستی او را پذیرفتند و بر همین اساس به مراتب به شوکت و قدرتش افزوده گردید.

صفی نژاد، 95 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آغالب

فرزند آحیدر از دختر شهباز، آغالب نامیده شد. بعدها به کلانتری طایفه زراسوند انتخاب گردید. به عنوان گروگان در دربار صفوی اقامت گزید کم کم اعتماد و اطمینان دولت را به خود جلب کرد و دیری نگذشت که از طرف دربار صفوی رسماً به ریاست طایفه زراسوند و سایر طوایف بختیاری منصوب گردید.

صفی نژاد، 95 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آعلی (علی خان)

پس از زمان خان و فرزندانش، اطلاعات اندکی در مورد آعلی (علی خان) در دست داریم، علی خان فرزند حبیب اله خان و نوه رشیدخان است که رشید خان خود فرزند زمان خان می باشد. علی خان در بین طوایف بختیاری نفوذ فراوانی داشت ولی به خاطر رعایت های فتحعلی خان و فرزندش حسن خان (عمو و عموزاده ) مورد خشم فتحعلی شاه قرار گرفته و در حدود سال 1216 ه.ق او را کور کردند و حسن خان عموزاده اش را به جای او به حکومت بختیاری منصوب نمودند. حسن خان در این زمان بر تمام طوایف بختیاری تسلط یافته بود.

صفی نژاد، 108-107: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آعلی صالح

پس از مقتول شدن آ عبدخلیل فرزند وی «آعلی صالح» خردسال بود، از اینرو برادر کهتر آعبدخلیل(عموی آعلی صالح) «احمد» که معاصر شاه طهماسب دوم صفوی (1135 ه.ق -1145) بود زمام امور هفت لنگ ها را در دست گرفت، پس از تسلط به کارها به خونخواهی برادرش آعبد خلیل چنان جنگی با چهارلنگ ها به راه انداخت که بختیاری ها چنان نبردی را تا آن زمان به یاد نداشتند، در این جنگ هفت لنگ ها نیروی چهار لنگ ها را تا کوه اسماری در حوالی مسجد سلیمان به عقب راندند.

او به مناسبت خدمات برجسته اش در دستگاه نادری مورد اعتماد کامل قرار گرفته بود. او از طرف نادر ابتدا به لقب «بیگی» و سپس در سال 1149 ه.ق طی فرمان به لقب «خانی» و «سرداری» مفتخر گردید و از این تاریخ است که «آعلی صالح » را «علی صالح خان» نامیدند. او در سپاه نادر در جنگ قندهار و فتح هندوستان برادرش را در رکاب نادر فرستاد و برادرش فرمانروایی پیشاور گردید از طرف نادر شاه و در همانجا توطن اختیار نمود هنوز هم بازماندگان آنها در آنجا اقامت دارند و به «بختیاری» معروفند.

صفی نژاد، 98 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آعبد خلیل

هنگامی که «آ عبد خلیل» فرزند آ خسرو به سرپرستی ابواب جمعی پدر قرار گرفت چنان بر کم و کیف قدرت پدر افزود که می توان او را اولین سرپرست رده هفت لنگ بختیاری به شمار آورد، زیرا پدرش رسماً، فقط سرپرستی طایفه زراسوندها را به عهده داشت. در همین زمان به مناسبت اختلافی که بین دو رده بزرگ ایل بختیاری یعنی چهارلنگ ها و هفت لنگ ها درگرفت، این جنگ هفت شبانه روز به طول انجامید و در این نبرد آ عبد خلیل مقتول و سرانجام به شکست هفت لنگ ها انجامید.

صفی نژاد، 95 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آکلبعلی (کلبعلی خان)

پس از جعفر قلیخان برادرش کلبعلیخان سرپرست رده های ایلی مربوط گردید. او از غصه مرگ فرزند دار فانی را وداع گفت . بازماندگان کلبعلی خان و پهلوان نامی او در سال 1264 ه.ق در یک توطئه خانوادگی کشته شدند و سرپرستی کل بختیاری ها را بدون تعارفی حسینقلی خان به دست گرفت.

صفی نژاد، 101 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، آالیاس(الیاس خان)

پس از فوت حبیب اله خان با وجود داشتن دو پسر بزرگ، براساس عقاید عرفی ایلی برادرزاده او الیاس خان که بزرگتر از پسران حبیب اله خان بود و مورد توجه حاکم اصفهان نیز قرار داشت به ریاست طایفه دورکی هفت لنگ منصوب گردید. در زمان جنگ ایران و روس در سال 1241 ه.ق یک هزار نفر را به آذربایجان فرستاد. او مردی باذوق و شاعر بود و بیشتر وقت خود را در اصفهان جهت کسب علوم متداوله گذراند.

صفی نژاد، 100 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، اسعد خانباباخان

اسعد خانباباخان (ت: 1315 ه.ق، ف: 1359 ه.ق. م ت: قریه چلیچه از توابع چهارمحال) فرزند سردار اسعد بختیاری است. وی در یازده سالگی به قصد تحصیل روانه اروپا شد. در پانزده سالگی وارد کالج انگلستان شد و در مدت کمتر از دو سال به زبان انگلیسی تسلط کامل یافت.  از آن پس (مقارن جنگ اول جهانی) در انگلیس و فرانسه مراتب عالیه تحصیل در جبر و شیمی را کسب کرد. مدتی نیز در نوزده سالگی به ایران مراجعت کرد و در ارتش رضا خان با عنوان نایب دوم به خدمت مشغول شد.

در هنگام کودتای رضا خانی خانباباخان بیست و چهار سال داشت. او با توشه علمی و افکار بلند و ترقی خواهانه خود در سال 1340 به تأسیس «حزب ستاره بختیاری » پرداخت. خانباباخان و گروهی از همتبارانش در سال 1352 ه.ق دستگیر شده و تا سال 1357 در زندان قصر و از آن پس تا دو سال و نیم در زندان شهربانی وحشیانه ترین شکنجه ها را به جان خریدند تا اینکه یکی پس از دیگری به شهادت رسیدند. قتل فجیع این آزاده به وسیله عباس شش انگشتی جلاد معروف صورت گرفت. خانباباخان در پنج سال اول ایام محبس خود پیوسته ایام را به مطالعه و نوشتن پرداخت تا اینکه جو زندان عوض شد و کتب او را که بیش از یکصد و پنجاه جلد بود از وی گرفتند و یادداشتهایش را سوزاندند. بزرگ علوی نیز درباره این حادثه در کتاب ورق پاره های زندان نوشته است. از او بجز یک دفترچه یادداشت بیست برگی چیزی باقی نمانده است.

بهرامی، 55-54: 1384

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، اصلان خان

پس از درگذشت محمدتقی خان، پسر یکی از برادرانش به نام ابوالفتح خان، به نام «اصلان خان» (برادرزادۀ محمدتقی خان) که مرد شجاعی بود و مدت ها با رقیبان خویشاوند خود درگیری کسب قدرت داشت مورد توجه سیاست گذاران حکومتی قرار گرفته و حکومت جانکی به او واگذار گردید. وی در سال 1290 هـ .ق در یک دسیسه محلی و خویشاوندی در رامهرمز کشته شد.

صفی نژاد، 127 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، تاج امیر

در زمان شاه طهماسب اول صفوی(984 -930 ه.ق) تاج امیر سرپرست و رئیس طایفه «اَشتَرَکی» که در آن زمان از قوی ترین طوایف بختیاری به شمار می رفت و بر سراسر خطه بختیاری فرمانروایی می کرد و همه ساله  مالیات فراوانی برای شاه طهماسب می فرستاد، ولی در سال 974 ه.ق تاج امیر از جمع آوری و پرداخت مالیات مقرره عاجز ماند و به همین خاطر به حکم شاه از حکومت بختیاری معزول و بختیاری گردید.

صفی نژاد، 83 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، حسینقلی خان (ایلخانی)

با از بین رفتن بازماندگان کلبعلیخان، مدعیان خانوادگی حسینقلی خان که در سال 1264 ه.ق در یک دسیسه پنهانی به قتل رسیدند. سه برادر متحد حسینقلی خان سیاست و کاردانی، اما حسینقلیخان نرمش و مهربانی، و رضا قلیخان رشادت و جنگجویی به ریاست هفت لنگ ها، چهار لنگ ها، بختیاروندها و راکی ها هم رسیدند. در سال 1265 ه.ق باسوادان بختیاری در اصفهان مورد توجه شاه قرار گرفتند و مأموریت یافتندکه نظم را در قسمت های ناامن منطقه بختیاری برقرار سازد و هر سه برادر به القابی مفتخر گردیدند.

صفی نژاد، 102: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، حسینقلی خان سیاره

حسینقلی خان (ت: 1299 ه ق) پسر بزرگ جعفرقلی خان معروف به ایلخانی بختیاری بزرگترین شخصیت سیاسی قرن سیزدهم در جنوب ایران بوده است. او که پس از مرگ پدر عنوان ایلخانی را عهده دار گردید،  بر اثر رشادت فراوان خود توانست تمام ایلات و عشایر جنوب را تحت فرمان خویش درآورد و بر همه قلمرو جنوب و جنوب غربی کشور حاکم شود. قدرت مرکزی که از اقتدار او به وحشت افتاده بود دستور قتل وی را صادر کرد و توسط ظل السلطان کشته شد. او به «سیاره » تخلص می نمود.

بهرامی، 272: 1384

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، حیدرکور

وی که به «حیدر کور» شهرت داشت خانواده اش سرپرستی طایفه پاپی لرستان به عهده داشتند. حیدر به مناسبتی از زادگاهش فراری و در بختیاری به طایفه زراسوند دورکی هفت لنگ پناهنده شده و به خدمت «آشهباز» کلانتر زراسوند که خود از رده «خِدر سرخ» بود در می آید. پس از فوت آشهباز به کلانتری طایفه زراسوند برگزیده شد و در ردیف کلانتران بختیاری قرار گرفت.

صفی نژاد، 92 : 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، خلیل خان

پس از میرجهانگیرخان، شاه عباس کبیر در سال 1037 ه.ق خلیل خان (ف: 1042 ه.ق ) برادر میرجهانگیر خان را به جای او برگزید، خلیل خان به واسطه ظلمی که به مردم روا داشت و بیگاری زیادی که از مردم می گرفت سرانجام در سردشت دزفول به دست عمله های شورش پاره پاره شد.

صفی نژاد، 91: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، داراب خان

پس از کشته شدن اصلان خان و تسخیر قلعه تل به دست علی رضا خان، داراب خان فرزند اصلانخان و طرفدارانش که مدعی کلانتری بودند موافقت ظل السلطان را به دست آورده و میرزا آقاخان را از کلانتری جانکی خلع نموده و حکومت جانکی گرمسیری را به دست آورده و در قلعه تل به جای محمدتقی خان چهار سنگ نشست. داراب خان درسال 1302 هـ .ق قلعه تل را در تصرف داشت.

صفی نژاد، 128: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، زمان خان

زمان خان یکی از سرپرستان بختیاری و خود از طایفه کیانرسی(کیومرثی) چهارلنگ بود که در زمان نادر شاه افشار می زیست و مقام مهمی را در دربار نادر به عهده داشت.

صفی نژاد، 107: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، سردار اقبال

محمد جواد اسفندیاری (ت: 1267 ه.ق)  ملقب به (سردار اقبال) فرزند بزرگ اسفندیار خان سردار اسعد بود. در سال 1292 ه.ق  به اروپا سفر کرد و چندین سال در آنجا اقامت نمود. پس از بازگشت به کشور عهده دار مشاغل مهمی در پستهای حکومتی گردید، ولی در آذرماه سال 1313 ه.ق همراه با عده ای دیگر از اندیشمندان بختیاری مغضوب رضا خان واقع شد و روانه زندان گشت تا اینکه یک سال بعد در زندان کشته شد.

نام «جواد» در بسیاری از تذکره های ادبی نظیر بستان العشاق علیرضا میرزای قاجار، بیان المحمود محمود میرزا بن فتحعلی شاه قاجار و تذکره دلگشا حاج علی اکبر نواب شیرازی به عنوان شاعری طراز اول ذکر شده است.

بهرامی، 147: 1384

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، صالح خسروی

علی صالح احمد خسروی (ت: 1321 ه.ق)  شاعر برجسته بختیاری است. بعد از اتمام مرحله مقدماتی وارد کالج اصفهان شد و به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. در سال 1350 ه.ق به استخدام اداره دادگستری درآمد و متصدی ثبت اسناد شهرستان نجف آباد شد.

بهرامی، 180: 1384

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، ضرغام

امیرحشمت ضرغام (ت: 1344 ه.ق) از نوادگان ابراهیم خان ضرغام السلطنه سردار بزرگ بختیاری و فاتح اصفهان در عصر مشروطیت است. پس از پشت سر نهادن مرحله متوسطه در رشته مهندسی معماری وارد دانشگاه تهران شد و به استخدام شرکت نفت درآمد.

بهرامی، 321: 1384

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، علیمردان خان

علیمردان خان برخاسته از طایفه «محمود صالح » بختیاری و یکی از سرخیلان چهارلنگ و در ایران مرکزی قدرتی به شمار می رفت، پس از کشته شدن نادر در سال 1160 شاهرخ شاه نوه اش به سلطنت رسید. وی ابوالفتح خان بختیاری را به حکومت اصفهان منصوب کرد او همراه کریمخان زند او را شکست داده و یک اتحاد سیاسی نظامی بستند.

صفی نژاد، 106: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، محمد تقی خان

محمد تقی خان چهارلنگ (ت: 1208 ه.ق، ف: 1268 ه.ق) فرزند ارشد آعلی خان کیانرسی (کیان ارثی یا کیومرثی) و آعلی خان خود نوه آرشید بود، آرشید خود فرزند آزمان کیانرسی بود که تا زمان نادر شاه در حیات بود و آرشید فرزندش مقام مهمی در دربار نادر شاه به عهده داشت. محمد تقی خان در زندان ناصرالدین شاه قاجار درگذشت.

محمدتقی خان توانسته بود تمامی طوایف مختلف چهارلنگ و هفت لنگ را متحد نماید و به اصطلاح ایلخان منطقه بود. وی تمامی مناطق چهارمحال و بختیاری، خوزستان شمالی و مرکزی بهبهان را زیرنفوذ داشت و طوایف مختلف عرب خوزستان یارای مقاومت با او را نداشتند.

صفی نژاد، 110-109: 1380

لر، لر بزرگ، بختیاری، بزرگان، سیاسی، میرجهانگیرخان

پس از کشته شدن تاج امیر، شاه طهماسب سرپرستی و فرمانروایی منطقه بختیاری را به میرجهانگیرخان بختیاری که یکی از بزرگان بختیاری بود واگذار نمود، مشروط بر اینکه سالیانه یک هزار رأس قاطر به عنوان مالیات به فرستادگان دربار صفوی تحویل دهد، در همین زمان بودکه قلمرو بختیاری به دو قسمت «هفت لنگ» قلمرو جنوبی و «چهارلنگ» قلمرو شمالی تقسیم گردید و هر یک از دو قلمرو مذکور خود به چهارده رده بزرگ ایلی تقسیم شد.

صفی نژاد، 83 : 1380